စေနတနဂၤေႏြ အားလပ္ရက္ကေလးမွာ လြယ္ကူျမန္ဆန္တဲ့ ဟင္းလ်ာေလးေတြခ်က္လို႕အျပီးမွာ ဧည့္ခန္းဆက္တီေပၚလဲေလ်ာင္းရင္း စာအုပ္ကေလးတအုပ္ကို အေဖၚျပဳေနခဲ့ပါတယ္။ စာအုပ္ကေလးရဲ့ အမည္က “သစၥာ” တဲ့။
သစၥာရဲ့ ဖန္တီးရွင္က ကင္ဆာနဲ႕ခြဲစိတ္ကုပါရဂူတေယာက္။ မႏွစ္က က်မကို ဆရာကိုယ္တိုင္ခြဲစိတ္စဥ္ ေတာင္တန္းသာသနာျပဳဆရာေတာ္ၾကီးရဲ့ ပရိတ္တရားကို တိုးတိုးညင္သာဖြင့္လို႕ စိတ္သက္သာရာရခဲ့တယ္။ ”ဘာမွမေၾကာက္နဲ႕ေနာ္” လို႕ ဆရာက ၾကင္နာစြာ ေဖးမအားေပးခဲ့တာကို သတိရေနမိတယ္။ စာအုပ္ေလးကို ဖတ္ေနရင္း ဆရာ့ေလသံ ေအးေအးနဲ႕ ေဘးနားက ထိုင္ေျပာျပေနသလို ခံစားရပါတယ္။ ဆရာက ၁၉၉၉ခုႏွစ္မွာ စစ္ေတြေဆးရံုကို တာ၀န္က်စဥ္ ဘ၀သစၥာကိုရွာေဖြခဲ့ပံုကို ျပန္ေျပာင္းအမွတ္ရဟန္နဲ႕ ေရးဖြဲ႕ထားပါတယ္။ ဇာတ္လမ္း ဇာတ္ကြက္ကေလးနဲ႕ တခန္းခ်င္း ညွပ္ေရးထားတာမို႕ လံုး၀ ပ်င္းစရာမေကာင္းခဲ့ပါဘူး။
ဆရာက ရခိုင္ခရီးစဥ္မွာ သစၥာကိုရွာေဖြဖို႕ သံဓိဌာန္ခ်ခဲ့တယ္ လို႕ဆိုပါတယ္။ ေဆးကုသမွဳတာ၀န္ျပီးတဲ့ ညစဥ္ညတိုင္း စာအုပ္စာေပေတြ ေလ့လာဖတ္ရွဳလို႕ သစၥာရဲ့သမိုင္းကိုေျခရာေကာက္ခဲ့ပါတယ္။ ဂရိ ေခၚ ေခါမတိုင္းမွသည္ အေနာက္တိုင္းဒႆန ေတြးေခၚပညာရွင္တို႕ရဲ့အဆိုအမိန္႕မ်ားစြာကေန ေနာက္ဆံုး ျမတ္ဘုရားရဲ့ ဓမၼစၾကာ ေဒသနာေတာ္အထိပါပဲ တဲ့။ စာမ်က္ႏွာ ၅၀၀ေလာက္ပါတဲ့ သစၥာရဲ့ အက်ဥ္းခ်ဴပ္ကေလးက ဒီလိုပါ။
ကမၻာဦးလူသားတို႕အေနနဲ႕ တေျဖးေျဖး အသိဥာဏ္ႏွင့္ လူေနမွဳဘ၀ျမင့္တက္လာတဲ့အခါ ေအာက္ပါ ေမးခြန္းမ်ားကို ၾကံစဥ္ေတြးေတာလာၾကပါတယ္။
- သဘာ၀တရားမွာ အျမဲမွန္ကန္တဲ့ နိယာမ ရိွပါသလား။
-ရိွခဲ့တယ္ဆိုရင္ လူသားအားလံုးရဲ့ ေမြးခ်ိန္မွ ေသခ်ိန္အထိ ဘယ္ေနကဘာျဖစ္မယ္ဆိုတာ အတိအက် ျပဌာန္းျပီးသား ရိွပါသလား။
- လူသားႏွင့္ စၾကာ၀ဠာ တခုလံုးဟာ ဖန္ဆင္းရွင္ထာ၀ရဘုရားႏွင့္ နတ္ဘုရားမ်ားၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚလာတာလား။
- အရာရာဟာ ဘုရားသခင္ရဲ့ အလိုေတာ္က်ျဖစ္ေပၚေနတာမ်ိဳးလား။
- လူသားဟာ နကၡတၱပညာရွင္မ်ားယူဆသလို ေသးငယ္ျပီး အေရးမပါေသာ ျဂိဳလ္ငယ္တလံုးေပၚမွာ အစြမ္းအစမဲ့စြာ သြားလာလွဳပ္ရွားေနတဲ့ ေရနဲ႕ ကာဗြန္ဓါတ္တို႕စုေပါင္းဖြဲ႕စည္းထားတဲ့ အစုအခဲတခုပဲလား။
- လူေတြေသဆံုးသြားတဲ့အခါ ဘ၀တခုဟာ ျပီးစီးခ်ဳပ္ျငိမ္းသြားျပီလား ဒါမွမဟုတ္ ထာ၀ရ၀ိဥာဥ္သေဘာနဲ့ ဆက္လက္တည္ရိွေနဦးမွာလား ၊ တမလြန္ဘ၀ဆိုတာ ရိွပါသလား။
- ယခုလက္ရိွဘ၀မွာ ေကာင္းမွဳျပဳလုပ္ျခင္းေကာ အဓိပၼါယ္ရိွပါသလား။ ေကာင္းမွဳဆိုတာ တန္ဖိုးထားထိုက္ေသာ ထာ၀ရသေဘာျဖစ္ပါသလား။
- လူမွာ ရုပ္တရားနဲ႕ နာမ္တရားဟာ သီးျခားရိွေနတာလား ဒါွမဟုတ္ နာမ္က ရုပ္ခႏၵာေပၚမွာ မွီေနတာလား၊ ဒါမွမဟုတ္ စိတ္မွာ သီးျခားစြာတည္ေနႏိုင္ေသာ သတၱိရိွပါသလား .....တို႕ျဖစ္ပါတယ္။
အထက္ပါေမးခြန္းမ်ားကို ၾကံဆရာမွ philosophy ပညာရပ္ႏွင့္ philosopher ပညာရွင္မ်ား ေပၚထြန္းခဲ့ရပါတယ္။ ဖီေလာ္ေဆာ္ဖီ ကို (အသိပညာကိုျမတ္ႏိုးျခင္း) တနည္းအားျဖင့္ ေလာကသဘာ၀ႏွင့္ ဘ၀သစၥာကို စူးစမ္းရွာေဖြေသာ အတတ္လို႕ ဂရိေတြးေခၚပညာရွင္ ပေလတိုက မွတ္ခ်က္ခ်ထားခဲ့ပါတယ္။ ဂရိႏိုင္ငံမွာ နတ္ဘုရားမ်ားကိုးကြယ္ျခင္းႏွင့္ တဆူတည္းေသာဘုရားသခင္အယူအဆဟာ ပိုက္သာဂိုရပ္ ႏွင့္ ေဟရာကလိတပ္ လက္ထက္မွစျပီး လက္ခံယံုၾကည္ခဲ့တာျဖစ္ပါတယ္ ( Ref: Betrand Russel: "History of Western Philosophy" ) 'Island of Roses' 'Bride if the Sun' လို႕ တင္စားေခၚေ၀ၚရေအာင္ လွပတဲ့ ဂရိနယ္ေျမက်ြန္းမ်ားမွာ အေတြးအခၚပညာရွင္မ်ား ပန္းေရာင္စံုဖူးပြင့္သလို ေ၀ဆာခဲ့ၾကပါတယ္။
Thales ေသးလိစ္ (BC- 625-545 )
ဆရာက ရခိုင္ခရီးစဥ္မွာ သစၥာကိုရွာေဖြဖို႕ သံဓိဌာန္ခ်ခဲ့တယ္ လို႕ဆိုပါတယ္။ ေဆးကုသမွဳတာ၀န္ျပီးတဲ့ ညစဥ္ညတိုင္း စာအုပ္စာေပေတြ ေလ့လာဖတ္ရွဳလို႕ သစၥာရဲ့သမိုင္းကိုေျခရာေကာက္ခဲ့ပါတယ္။ ဂရိ ေခၚ ေခါမတိုင္းမွသည္ အေနာက္တိုင္းဒႆန ေတြးေခၚပညာရွင္တို႕ရဲ့အဆိုအမိန္႕မ်ားစြာကေန ေနာက္ဆံုး ျမတ္ဘုရားရဲ့ ဓမၼစၾကာ ေဒသနာေတာ္အထိပါပဲ တဲ့။ စာမ်က္ႏွာ ၅၀၀ေလာက္ပါတဲ့ သစၥာရဲ့ အက်ဥ္းခ်ဴပ္ကေလးက ဒီလိုပါ။
ကမၻာဦးလူသားတို႕အေနနဲ႕ တေျဖးေျဖး အသိဥာဏ္ႏွင့္ လူေနမွဳဘ၀ျမင့္တက္လာတဲ့အခါ ေအာက္ပါ ေမးခြန္းမ်ားကို ၾကံစဥ္ေတြးေတာလာၾကပါတယ္။
- သဘာ၀တရားမွာ အျမဲမွန္ကန္တဲ့ နိယာမ ရိွပါသလား။
-ရိွခဲ့တယ္ဆိုရင္ လူသားအားလံုးရဲ့ ေမြးခ်ိန္မွ ေသခ်ိန္အထိ ဘယ္ေနကဘာျဖစ္မယ္ဆိုတာ အတိအက် ျပဌာန္းျပီးသား ရိွပါသလား။
- လူသားႏွင့္ စၾကာ၀ဠာ တခုလံုးဟာ ဖန္ဆင္းရွင္ထာ၀ရဘုရားႏွင့္ နတ္ဘုရားမ်ားၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚလာတာလား။
- အရာရာဟာ ဘုရားသခင္ရဲ့ အလိုေတာ္က်ျဖစ္ေပၚေနတာမ်ိဳးလား။
- လူသားဟာ နကၡတၱပညာရွင္မ်ားယူဆသလို ေသးငယ္ျပီး အေရးမပါေသာ ျဂိဳလ္ငယ္တလံုးေပၚမွာ အစြမ္းအစမဲ့စြာ သြားလာလွဳပ္ရွားေနတဲ့ ေရနဲ႕ ကာဗြန္ဓါတ္တို႕စုေပါင္းဖြဲ႕စည္းထားတဲ့ အစုအခဲတခုပဲလား။
- လူေတြေသဆံုးသြားတဲ့အခါ ဘ၀တခုဟာ ျပီးစီးခ်ဳပ္ျငိမ္းသြားျပီလား ဒါမွမဟုတ္ ထာ၀ရ၀ိဥာဥ္သေဘာနဲ့ ဆက္လက္တည္ရိွေနဦးမွာလား ၊ တမလြန္ဘ၀ဆိုတာ ရိွပါသလား။
- ယခုလက္ရိွဘ၀မွာ ေကာင္းမွဳျပဳလုပ္ျခင္းေကာ အဓိပၼါယ္ရိွပါသလား။ ေကာင္းမွဳဆိုတာ တန္ဖိုးထားထိုက္ေသာ ထာ၀ရသေဘာျဖစ္ပါသလား။
- လူမွာ ရုပ္တရားနဲ႕ နာမ္တရားဟာ သီးျခားရိွေနတာလား ဒါွမဟုတ္ နာမ္က ရုပ္ခႏၵာေပၚမွာ မွီေနတာလား၊ ဒါမွမဟုတ္ စိတ္မွာ သီးျခားစြာတည္ေနႏိုင္ေသာ သတၱိရိွပါသလား .....တို႕ျဖစ္ပါတယ္။
အထက္ပါေမးခြန္းမ်ားကို ၾကံဆရာမွ philosophy ပညာရပ္ႏွင့္ philosopher ပညာရွင္မ်ား ေပၚထြန္းခဲ့ရပါတယ္။ ဖီေလာ္ေဆာ္ဖီ ကို (အသိပညာကိုျမတ္ႏိုးျခင္း) တနည္းအားျဖင့္ ေလာကသဘာ၀ႏွင့္ ဘ၀သစၥာကို စူးစမ္းရွာေဖြေသာ အတတ္လို႕ ဂရိေတြးေခၚပညာရွင္ ပေလတိုက မွတ္ခ်က္ခ်ထားခဲ့ပါတယ္။ ဂရိႏိုင္ငံမွာ နတ္ဘုရားမ်ားကိုးကြယ္ျခင္းႏွင့္ တဆူတည္းေသာဘုရားသခင္အယူအဆဟာ ပိုက္သာဂိုရပ္ ႏွင့္ ေဟရာကလိတပ္ လက္ထက္မွစျပီး လက္ခံယံုၾကည္ခဲ့တာျဖစ္ပါတယ္ ( Ref: Betrand Russel: "History of Western Philosophy" ) 'Island of Roses' 'Bride if the Sun' လို႕ တင္စားေခၚေ၀ၚရေအာင္ လွပတဲ့ ဂရိနယ္ေျမက်ြန္းမ်ားမွာ အေတြးအခၚပညာရွင္မ်ား ပန္းေရာင္စံုဖူးပြင့္သလို ေ၀ဆာခဲ့ၾကပါတယ္။
Thales ေသးလိစ္ (BC- 625-545 )
Zeus နတ္မင္းၾကီးအမွဴးျပဳေသာ အိုလံပီယာေတာင္ေပၚနတ္ဘုရားမ်ားမွ လူသား စတင္ျဖစ္ေပၚသည္ဆိုတဲ့ ေရွးဂရိေတြးေခၚပညာရွင္မ်ားနဲ႕ျခားနားစြာ စၾကာ၀ဠာရဲ့ ေျပာင္းလဲေနေသာ (Transformation Process ) ကို စတင္ေတြးေခၚခဲ့သူျဖစ္သည္။ သူက လူဟာ စၾကာ၀ဠာ ရဲ့အစိတ္အပိုင္းတခုသာျဖစ္သလို လူအပါအ၀င္ သက္ရိွသက္မဲ့အရာခပ္သိမ္းဟာ ေရမွျဖစ္ေပၚလာျပီး ေနာက္ဆံုးတြင္ ေရအျဖစ္သို႕သာ ျပန္လည္ေရာက္ရိွသြားပါသတဲ့။ ေရဓါတ္ဟာ ေျပာင္းလဲပ်က္စီးျခင္းမရိွဘဲ ထာ၀ရတည္တ့ံတယ္လို႕ ဆိုခဲ့ပါတယ္။ ထိုေခတ္တြင္ ေသးလိစ္ႏွင့္ အျခားဂရိပညာရွင္အမ်ားအျပားက လူကို စၾကာ၀ဠာႏွင့္ သဘာ၀နိယာမတရားမ်ားရဲ့ လက္ေအာက္ခံ အျပဌာန္းခံအျဖစ္ ရွဳျမင္ခဲ့ၾကပါတယ္။
ဆိုးဖစ္စ္ Sophists
ေသးလိစ္ေနာက္ပိုင္းထြန္းကားလာေသာ ဂရိဒႆနပညာရွင္မ်ားျဖစ္ပါသည္။ ဆိုးဖစ္စ္တို႕သည္ လုူသားက မိမိကံၾကမၼာကို လြပ္လပ္စြာ ဖန္တီးႏိုင္ျပီး စၾကာ၀ဠာထဲမွာ အခ်က္အျခာက်ေသာ ေနရာကို ပိုင္ဆိုင္ထားသည္ဟု ယံုၾကည္ျပီး လက္ေတြ႕က်ေသာလူ႕ဘ၀ျပႆနာမ်ားကိုသာ အေလးထား ေတြးေခၚလာၾကသည္။ ၄င္းတို႕အထဲမွ အနကၠဇီမန္းဒါး ( ၆၁၀-၅၄၇ ဘီစီ)က စၾကာ၀ဠာၾကီးကို ေရ၊ ေျမ၊ေလ၊မီး စေသာဓါတ္ၾကီးေလးပါးအျပင္ ၀ိဥာဥ္သေဘာပါ ေပါင္းစပ္ဖြဲ႕စည္းထားသည္ဟု ဆိုပါသည္။
ပိုက္သာဂိုရပ္ (ဘီစီ ၅၇၈-၅၀၀ ဘီစီ)
ထင္ရွားေသာ သခ်ၤာႏွင့္ ဒႆနပာာရွင္ပီပီ အရာခပ္သိမ္း၏အေျခခံဟာ သခ်ၤာသေဘာတရား ေပၚတြင္ရိွသည္ဟု ယံုၾကည္ၾကပါသည္။ ထာ၀ရဘုရားက ေနကိုဖန္ဆင္းျပီးခါမွ ေန႕ႏွင့္ည၊ ႏွစ္ လ ရက္မ်ားစေသာ သခ်ာၤ အေရအတြက္သေဘာရရိွလာျပီး သခ်ၤာသေဘာကို ရရိွလာသည္ဟု ဆိုပါသည္။ သူက သဘာ၀တရားကို ရွဳျမင္တဲ့အခါ ဆန္႕က်င္ဘက္အရာမ်ားေပါင္းစည္းေနေသာ သေဘာတရားအျဖစ္ျမင္ပါတယ္။ ဥပမာ- စံုနဲ႕မ၊ တခုနဲ႕အမ်ား၊ လက္၀ဲနဲ႕ လက္ဟယ၊ ဖိုႏွင့္မ၊ တည္ျငိမ္မွဳနဲ႕ လွဳပ္ရွားမွဳ၊ ေျဖာင့္တန္းမွဳနဲ႕ေကြ႕ေကာက္မွဳ၊ အလင္းနဲ႕အေမွာင္၊ အေကာင္းနဲ႕အဆိုး၊ စတုရန္းနဲ႕ စက္၀ိုင္းစတဲ့ သေဘာေတြ ျဖစ္ပါတယ္။
ေဟရာကလိတပ္စ္ Heraclitus ( ဘီစီ ၅၃၅-၄၇၅)
သူနဲ႕ေခတ္ျပိဳင္ ဒႆနပညာရွင္မ်ားက အရာရာဟာ ထာ၀ရတည္ျမဲတယ္ဆိုတဲ့အခ်က္ကို ေဟရာကလိတပ္စ္က ျငင္းပယ္ပီး မတည္ျမဲတဲ့ အနတၱသေဘာကို လက္ခံသူျဖစ္ပါတယ္။ သူက “ဘ၀ဆိုတာ ေရအလ်ဥ္လို ေရြ႕လ်ားစီးဆင္းေနတဲ့ ျဖစ္စဥ္ေလးတခုသာျဖစ္ျပီး အရာရာဟာ မတည္ျမဲဘဲ ေျပာင္းလဲေနတယ္။ ျမစ္ကမ္းနေဘးက ေရကို ႏွစ္ခါျပန္ထိေတြ႕လို႕ရတယ္ဆိတာ ဘယ္အခါမွမရိွ...”လို႕ ဆိုခဲ့ပါတယ္။ သူ႕အဆိုအရ စၾကာ၀ဠာၾကီးအတြင္းမွာ တခုတည္းေသာ ပရမတ္ (အမွန္)တရားဟာ “ေျပာင္းလဲျခင္း” ျဖစ္ပါတယ္။
ဆိုကေရးတီး Socrates (ဘီစီ ၄၆၉-၃၉၉)
သူ႕ကို ေဂါတမဘုရားရွင္ ပရိနိဗၼာန္ျပဳျပီး ဆယ္ႏွစ္အၾကာ ေအသင္ျမိဳ႕မွာ ေမြးဖြားခဲ့ပါတယ္။ သူက ကိုယ္က်င့္တရားေကာင္းမြန္ေရးကို အထူးအေလးထားျပီး ေလာကီအာရံု ကာမဂုဏ္ေတြကို အလြန္အက်ြံလိုက္စားျခင္းကို သတိေပးေျပာၾကားခဲ့ပါတယ္။ သူ႕ရဲ့ တိုးတက္တဲ့အေတြးအေခၚေတြနဲ႕ အစဥ္အလာအရ နတ္ဘုရားကိုးကြယ္မွဳကို မလိုက္နာခဲ့တာေၾကာင့္ ဂရိအာဏာပိုင္မ်ားက အဆိပ္ေသာက္ျပီး ေသေစဖို႕ အမိန္႕ခ်ခဲ့ပါတယ္။ ဆိုကေရးတီးဟာ အဆိ္ပ္ခြက္ကိုတည္ျငိမ္စြာ ကိုင္တြယ္ရင္း ေသာက္သံုး သြားခဲ့ပါတယ္။ အဆိပ္မေသာက္မီ ပူေဆြးေသာကေရာက္ေနၾကတဲ့ သူ႕ရဲ့ တပည့္မ်ားကို “တပည့္တို႕ ေသျခင္းဆိုတာ အိပ္မက္မရွိေတာ့ေသာ အိပ္စက္ျခင္းမ်ိဳးျဖစ္ျပီး ဘ၀တပါးသို႕ ၀ိဥာဥ္ကူးေျပာင္းသြားျခင္းသာျဖစ္တယ္။ တမလြန္ဘ၀မွာ ေပ်ာ္ရႊင္ျခင္းသုခကိုသာမက ေသျခင္းကင္းတဲ့ အမတခ်မ္းသာကိုပါ ရရိွႏိုင္တယ္..” လို႕ ေျပာၾကားခဲ့ပါတယ္။
ပေလတို Plato ( ဘီစီ ၄၂၇-၃၄၇)
ပေလတိုဟာ ဆိုကေရးတီးအား ေလးစားၾကည္ညိဳတဲ့ ေနာက္လိုက္ေနာက္ပါ တပည့္တဦးျဖစ္ပါတယ္။ သူ႕ရဲ့ ဒႆနအျမင္မ်ားကို “Dialogue” နဲ႕ “ Republic” အမည္ရိွက်မ္းမ်ားတြင္ ေတြ႕ရိွႏိုင္ပါတယ္။ ပေလတိုက ပညတ္ (Appearance ) နဲ႕ ပရမတ္ (Reality ) ကို ခြဲျခား တင္ျပခဲ့ပါတယ္။ ဥပမာ- ေျမအိုး၊ စဥ့္အိုး၊ ေၾကြအိုး၊ဖန္အိုး စသျဖင့္ အမည္ကြဲျပားေသာ္လည္း ပရမတ္သေဘာအရ ပထ၀ီ ဓါတ္သေဘာသာျဖစ္ေၾကာင္း ဆိုထားပါသည္။ ပေလတိုက အမွန္တရားသစၥာကို ရွာေဖြရာမွာ ဆင္ျခင္ျခင္း ( Reasoning )က ထင္ျမင္ယူဆျခင္း (Opinion )ထက္ ပိုမိုုျပီးပဓာနက်သည္ဟု ဆိုပါတယ္။ လူ႕အသိဥာဏ္ျဖစ္စဥ္ကိုလည္း ထင္ျမင္ယူဆခ်က္ Opinion ႏွင့္ အသိပညာ Knowledge ဆိုျပီး ႏွစ္ပိုင္းခြဲျပပါတယ္။ ထင္ျမင္ယူဆခ်က္မွာ စိတ္ကူးယဥ္မွဳမ်ားနဲ႕ အာရံုသိမ်ားပါ၀င္ေနလို႕ ယင္းကို ဆင္ျခင္ျခင္းျဖင့္ ေက်ာ္လြန္ႏိုင္မွသာ အသိမွန္ကို ရရိွမယ္လို႕ ဆိုပါတယ္။ ပေလတိုက ဘ၀တခုခ်ဴပ္ျငိမ္းသြားတဲ့အခါ ၀ိဥာဥ္သည္ ရုပ္ခႏၵာမွ ထြက္ခြာသြားျပီး ၀ိဥာဥ္ေလာကမွာ အခိုက္အတန္႕တည္ေနဆိုပါတယ္။ အဲဒီေနာက္ အေျခအေနေပးပါက လူ႕ေလာကသို႕ ျပန္လည္ ေမြးဖြားေရာက္ရိွလာႏိုင္တယ္လို႕ ေျပာခဲ့ပါတယ္။ မေသခင္မွာ အသိပညာကို ျမတ္ႏိုးေသာ အလံုးစံုသန္႕ရွင္းစင္ၾကယ္စြာ အားထုတ္ထားသူမ်ားဟာ “ထာ၀ရနာမ္တရားမ်ားရဲ့ေလာက” 'World of Ideas' သို႕ ၀င္ေရာက္ခြင့္ရပါလိမ့္မယ္လို႕ ညႊန္ျပခဲ့ပါတယ္။ ေနာင္အခါ ခရစ္ယာန္၀ါဒရဲ့ Kingdom of Heaven အယူအဆကို လမ္းခင္းေပးခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။
အရစၥတိုတယ္ Aristotle (ဘီစီ ၃၈၄-၃၂၂)
အရစၥတိုတယ္ ဟာ ပေလတိုရဲ့ တပည့္ျဖစ္ျပီး ေနာင္အခါမွာ ယုတၱိေဗဒ “Logic“ ရဲ့ဖခင္ၾကီး ျဖစ္လာပါတယ္။ ပေလတို နည္းတူ ပညာေရး၊ လူမွဳေရး ႏွင့္ အေျခခံဥပေဒမ်ားရဲ့အေၾကာင္းကို ေရးသားခဲ့ပါတယ္။ စၾကာ၀ဠာအတြင္းက ျဖစ္ရပ္အားလံုးဟာ သဘာ၀က်တဲ့ ဥပေဒေတြ နိယာမေတြနဲ႕အညီ ျဖစ္ေပၚေနတာပါလို႕ ဆိုခဲ့ပါတယ္။ နတ္ဘုရားကိုးကြယ္မွဳကို ဆန္႕က်င္တဲ့အတြက္ ေအသင္ျမိဳ႕ အာဏာပိုင္မ်ားက သူ႕ကို ဘာသာေရးမၾကည္ညိဳမွဳနဲ႕ စြဲခ်က္တင္ခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီအခါ ေအသင္ျမိဳ႕မွ အျခားကို ထြက္ခြာသြားခဲ့ပါတယ္။
အရစၥတိုတယ္က စၾကာ၀ဠာၾကီးအစဥ္လွဳပ္ရွားေနဖို႕ရာ စီမံဖန္တီးတဲ့ ထာ၀ရဘုရားရိွျပီး အဲဒီ တည္ျမဲတဲ့ ထာ၀ရဘုရားကို ေမတၱာဓါတ္ၾကီးအျဖစ္ ရွဳျမင္ခဲ့ပါတယ္။ ပေလတိုနည္းတူ တမလြန္ဘ၀ကို ယံုၾကည္ျပီး ကိုယ္က်င့္တရားကိုထိန္းဖို႕ မိမိ ေနာက္လိုက္ေနာက္ပါမ်ားကို အျမဲတိုက္တြန္းေျပာၾကားခဲ့ပါတယ္။ ေကာင္းမွဳကို မိမိအသိဥာဏ္ ဆင္ျခင္တံုတရားျဖင့္ ဆံုးျဖတ္လက္ခံရန္ျဖစ္ျပီး “အသိသီလ Intellectual Virtue ” ႏွင့္ အက်င့္သီလ Moral Virtue” ဟု ႏွစ္မ်ိဴးခြဲျခားျပသခဲ့ပါတယ္။
ေခါမ (ဂရိ) ႏွင့္ ေရာမ အင္ပါယာၾကီးမ်ား က်ဆံုးျပီးေနာက္တြင္ ခရစ္ယာန္ဘုရားေက်ာင္းေတာ္၀ါဒ ထြန္းကားလာျပီး ဘုရားေက်ာင္းေတာ္ၾသဇာ အလြန္ၾကီးခဲ့သည္။ စိန္႕ေသာမတ္စ္အကိြဳင္းနပ္စ္ St. Thomas Aquinus (AD 1215- 1274) သည္ အရာရာ ဘုရားသခင္ရဲ့အလိုအတိုင္းျဖစ္ေပၚလာေၾကာင္း ဖြဲ႕ဖြဲ႕ႏြဲ႕ႏြဲ႕ ေျပာဆိုိႏိုင္ခဲ့သည့္ ပညာရွင္တဦးျဖစ္ပါတယ္။ ထိုအယူအဆအရ လူသားတို႕.ရဲ့အခန္းကဏၼဟာ အစြမ္းအစမဲ့သကဲ့သို႕ ျဖစ္ေနျပီး ထာ၀ရဘုရားလက္ေအာက္ခံအသြင္ျဖင့္သာ ရိွေနခဲ့ပါသည္။ ေအဒီ ၁၃၀၀မွ ၁၄၀၀ခန္႕သို႕ ေရာက္ရိွလာေသာအခါ ဘုရားေက်ာင္းေတာ္၀ါဒ ေမွးမွိန္လာခဲ့သည္။ သိပၼံပညာ တစတစ ထြန္းကားလာသျဖင့္ သမိုင္းတြင္ အေတြးအျမင္မ်ား ေပၚေပါက္လာတဲ့အတြက္ Age of Renaissance လို႕ သတ္မွတ္ျခင္းခံရပါတယ္။ အထင္ရွားဆံုး သိပၽၼံႏွင့္ ရူပေဗဒ ပညာရွင္မ်ားကေတာ့ ကိုးပါးနီးကပ္စ္၊(1473- 1743)ဂါလီလီယို(1564-1642)၊ အိုင္ဆက္ နယူတန္ (1642-1727 ) စသည္တို႕ ျဖစ္ပါတယ္။ Renaissance ရီေနးဆန္းေခတ္မွာ ထာ၀ရ ဖန္ဆင္းရွင္ နတ္ဘုရားရိွသည္ျဖစ္ေစ မရိွသည္ျဖစ္ေစ မိမိဘ၀အတြက္ မိမိဘာသာ ထိ္န္းေက်ာင္းအသက္ရွင္ ေနတတ္သြားဖို႕သာလိုတယ္လို႕ လူေတြ ေတြးေခၚလာၾကပါတယ္။
ဆင္ျခင္ျခင္းနဲ႕ အရာရာကိုရွဳျမင္တာဟာ ဂ်ာမန္ဒႆနပညာရွင္ ေဟဂယ္ ( 1770-1831) လက္ထက္မွာ အထြတ္အထိပ္သို႕ ေရာက္ခဲ့လို႕ ၁၉ရာစုကာလကို “ဆင္ျခင္ျခင္းၾကီးစိုးေသာေခတ္” 'The Age of Reason' လို႕ သတ္မွတ္ၾကပါတယ္။
ဆိုးဖစ္စ္ Sophists
ေသးလိစ္ေနာက္ပိုင္းထြန္းကားလာေသာ ဂရိဒႆနပညာရွင္မ်ားျဖစ္ပါသည္။ ဆိုးဖစ္စ္တို႕သည္ လုူသားက မိမိကံၾကမၼာကို လြပ္လပ္စြာ ဖန္တီးႏိုင္ျပီး စၾကာ၀ဠာထဲမွာ အခ်က္အျခာက်ေသာ ေနရာကို ပိုင္ဆိုင္ထားသည္ဟု ယံုၾကည္ျပီး လက္ေတြ႕က်ေသာလူ႕ဘ၀ျပႆနာမ်ားကိုသာ အေလးထား ေတြးေခၚလာၾကသည္။ ၄င္းတို႕အထဲမွ အနကၠဇီမန္းဒါး ( ၆၁၀-၅၄၇ ဘီစီ)က စၾကာ၀ဠာၾကီးကို ေရ၊ ေျမ၊ေလ၊မီး စေသာဓါတ္ၾကီးေလးပါးအျပင္ ၀ိဥာဥ္သေဘာပါ ေပါင္းစပ္ဖြဲ႕စည္းထားသည္ဟု ဆိုပါသည္။
ပိုက္သာဂိုရပ္ (ဘီစီ ၅၇၈-၅၀၀ ဘီစီ)
ထင္ရွားေသာ သခ်ၤာႏွင့္ ဒႆနပာာရွင္ပီပီ အရာခပ္သိမ္း၏အေျခခံဟာ သခ်ၤာသေဘာတရား ေပၚတြင္ရိွသည္ဟု ယံုၾကည္ၾကပါသည္။ ထာ၀ရဘုရားက ေနကိုဖန္ဆင္းျပီးခါမွ ေန႕ႏွင့္ည၊ ႏွစ္ လ ရက္မ်ားစေသာ သခ်ာၤ အေရအတြက္သေဘာရရိွလာျပီး သခ်ၤာသေဘာကို ရရိွလာသည္ဟု ဆိုပါသည္။ သူက သဘာ၀တရားကို ရွဳျမင္တဲ့အခါ ဆန္႕က်င္ဘက္အရာမ်ားေပါင္းစည္းေနေသာ သေဘာတရားအျဖစ္ျမင္ပါတယ္။ ဥပမာ- စံုနဲ႕မ၊ တခုနဲ႕အမ်ား၊ လက္၀ဲနဲ႕ လက္ဟယ၊ ဖိုႏွင့္မ၊ တည္ျငိမ္မွဳနဲ႕ လွဳပ္ရွားမွဳ၊ ေျဖာင့္တန္းမွဳနဲ႕ေကြ႕ေကာက္မွဳ၊ အလင္းနဲ႕အေမွာင္၊ အေကာင္းနဲ႕အဆိုး၊ စတုရန္းနဲ႕ စက္၀ိုင္းစတဲ့ သေဘာေတြ ျဖစ္ပါတယ္။
ေဟရာကလိတပ္စ္ Heraclitus ( ဘီစီ ၅၃၅-၄၇၅)
သူနဲ႕ေခတ္ျပိဳင္ ဒႆနပညာရွင္မ်ားက အရာရာဟာ ထာ၀ရတည္ျမဲတယ္ဆိုတဲ့အခ်က္ကို ေဟရာကလိတပ္စ္က ျငင္းပယ္ပီး မတည္ျမဲတဲ့ အနတၱသေဘာကို လက္ခံသူျဖစ္ပါတယ္။ သူက “ဘ၀ဆိုတာ ေရအလ်ဥ္လို ေရြ႕လ်ားစီးဆင္းေနတဲ့ ျဖစ္စဥ္ေလးတခုသာျဖစ္ျပီး အရာရာဟာ မတည္ျမဲဘဲ ေျပာင္းလဲေနတယ္။ ျမစ္ကမ္းနေဘးက ေရကို ႏွစ္ခါျပန္ထိေတြ႕လို႕ရတယ္ဆိတာ ဘယ္အခါမွမရိွ...”လို႕ ဆိုခဲ့ပါတယ္။ သူ႕အဆိုအရ စၾကာ၀ဠာၾကီးအတြင္းမွာ တခုတည္းေသာ ပရမတ္ (အမွန္)တရားဟာ “ေျပာင္းလဲျခင္း” ျဖစ္ပါတယ္။
ဆိုကေရးတီး Socrates (ဘီစီ ၄၆၉-၃၉၉)
သူ႕ကို ေဂါတမဘုရားရွင္ ပရိနိဗၼာန္ျပဳျပီး ဆယ္ႏွစ္အၾကာ ေအသင္ျမိဳ႕မွာ ေမြးဖြားခဲ့ပါတယ္။ သူက ကိုယ္က်င့္တရားေကာင္းမြန္ေရးကို အထူးအေလးထားျပီး ေလာကီအာရံု ကာမဂုဏ္ေတြကို အလြန္အက်ြံလိုက္စားျခင္းကို သတိေပးေျပာၾကားခဲ့ပါတယ္။ သူ႕ရဲ့ တိုးတက္တဲ့အေတြးအေခၚေတြနဲ႕ အစဥ္အလာအရ နတ္ဘုရားကိုးကြယ္မွဳကို မလိုက္နာခဲ့တာေၾကာင့္ ဂရိအာဏာပိုင္မ်ားက အဆိပ္ေသာက္ျပီး ေသေစဖို႕ အမိန္႕ခ်ခဲ့ပါတယ္။ ဆိုကေရးတီးဟာ အဆိ္ပ္ခြက္ကိုတည္ျငိမ္စြာ ကိုင္တြယ္ရင္း ေသာက္သံုး သြားခဲ့ပါတယ္။ အဆိပ္မေသာက္မီ ပူေဆြးေသာကေရာက္ေနၾကတဲ့ သူ႕ရဲ့ တပည့္မ်ားကို “တပည့္တို႕ ေသျခင္းဆိုတာ အိပ္မက္မရွိေတာ့ေသာ အိပ္စက္ျခင္းမ်ိဳးျဖစ္ျပီး ဘ၀တပါးသို႕ ၀ိဥာဥ္ကူးေျပာင္းသြားျခင္းသာျဖစ္တယ္။ တမလြန္ဘ၀မွာ ေပ်ာ္ရႊင္ျခင္းသုခကိုသာမက ေသျခင္းကင္းတဲ့ အမတခ်မ္းသာကိုပါ ရရိွႏိုင္တယ္..” လို႕ ေျပာၾကားခဲ့ပါတယ္။
ပေလတို Plato ( ဘီစီ ၄၂၇-၃၄၇)
ပေလတိုဟာ ဆိုကေရးတီးအား ေလးစားၾကည္ညိဳတဲ့ ေနာက္လိုက္ေနာက္ပါ တပည့္တဦးျဖစ္ပါတယ္။ သူ႕ရဲ့ ဒႆနအျမင္မ်ားကို “Dialogue” နဲ႕ “ Republic” အမည္ရိွက်မ္းမ်ားတြင္ ေတြ႕ရိွႏိုင္ပါတယ္။ ပေလတိုက ပညတ္ (Appearance ) နဲ႕ ပရမတ္ (Reality ) ကို ခြဲျခား တင္ျပခဲ့ပါတယ္။ ဥပမာ- ေျမအိုး၊ စဥ့္အိုး၊ ေၾကြအိုး၊ဖန္အိုး စသျဖင့္ အမည္ကြဲျပားေသာ္လည္း ပရမတ္သေဘာအရ ပထ၀ီ ဓါတ္သေဘာသာျဖစ္ေၾကာင္း ဆိုထားပါသည္။ ပေလတိုက အမွန္တရားသစၥာကို ရွာေဖြရာမွာ ဆင္ျခင္ျခင္း ( Reasoning )က ထင္ျမင္ယူဆျခင္း (Opinion )ထက္ ပိုမိုုျပီးပဓာနက်သည္ဟု ဆိုပါတယ္။ လူ႕အသိဥာဏ္ျဖစ္စဥ္ကိုလည္း ထင္ျမင္ယူဆခ်က္ Opinion ႏွင့္ အသိပညာ Knowledge ဆိုျပီး ႏွစ္ပိုင္းခြဲျပပါတယ္။ ထင္ျမင္ယူဆခ်က္မွာ စိတ္ကူးယဥ္မွဳမ်ားနဲ႕ အာရံုသိမ်ားပါ၀င္ေနလို႕ ယင္းကို ဆင္ျခင္ျခင္းျဖင့္ ေက်ာ္လြန္ႏိုင္မွသာ အသိမွန္ကို ရရိွမယ္လို႕ ဆိုပါတယ္။ ပေလတိုက ဘ၀တခုခ်ဴပ္ျငိမ္းသြားတဲ့အခါ ၀ိဥာဥ္သည္ ရုပ္ခႏၵာမွ ထြက္ခြာသြားျပီး ၀ိဥာဥ္ေလာကမွာ အခိုက္အတန္႕တည္ေနဆိုပါတယ္။ အဲဒီေနာက္ အေျခအေနေပးပါက လူ႕ေလာကသို႕ ျပန္လည္ ေမြးဖြားေရာက္ရိွလာႏိုင္တယ္လို႕ ေျပာခဲ့ပါတယ္။ မေသခင္မွာ အသိပညာကို ျမတ္ႏိုးေသာ အလံုးစံုသန္႕ရွင္းစင္ၾကယ္စြာ အားထုတ္ထားသူမ်ားဟာ “ထာ၀ရနာမ္တရားမ်ားရဲ့ေလာက” 'World of Ideas' သို႕ ၀င္ေရာက္ခြင့္ရပါလိမ့္မယ္လို႕ ညႊန္ျပခဲ့ပါတယ္။ ေနာင္အခါ ခရစ္ယာန္၀ါဒရဲ့ Kingdom of Heaven အယူအဆကို လမ္းခင္းေပးခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။
အရစၥတိုတယ္ Aristotle (ဘီစီ ၃၈၄-၃၂၂)
အရစၥတိုတယ္ ဟာ ပေလတိုရဲ့ တပည့္ျဖစ္ျပီး ေနာင္အခါမွာ ယုတၱိေဗဒ “Logic“ ရဲ့ဖခင္ၾကီး ျဖစ္လာပါတယ္။ ပေလတို နည္းတူ ပညာေရး၊ လူမွဳေရး ႏွင့္ အေျခခံဥပေဒမ်ားရဲ့အေၾကာင္းကို ေရးသားခဲ့ပါတယ္။ စၾကာ၀ဠာအတြင္းက ျဖစ္ရပ္အားလံုးဟာ သဘာ၀က်တဲ့ ဥပေဒေတြ နိယာမေတြနဲ႕အညီ ျဖစ္ေပၚေနတာပါလို႕ ဆိုခဲ့ပါတယ္။ နတ္ဘုရားကိုးကြယ္မွဳကို ဆန္႕က်င္တဲ့အတြက္ ေအသင္ျမိဳ႕ အာဏာပိုင္မ်ားက သူ႕ကို ဘာသာေရးမၾကည္ညိဳမွဳနဲ႕ စြဲခ်က္တင္ခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီအခါ ေအသင္ျမိဳ႕မွ အျခားကို ထြက္ခြာသြားခဲ့ပါတယ္။
အရစၥတိုတယ္က စၾကာ၀ဠာၾကီးအစဥ္လွဳပ္ရွားေနဖို႕ရာ စီမံဖန္တီးတဲ့ ထာ၀ရဘုရားရိွျပီး အဲဒီ တည္ျမဲတဲ့ ထာ၀ရဘုရားကို ေမတၱာဓါတ္ၾကီးအျဖစ္ ရွဳျမင္ခဲ့ပါတယ္။ ပေလတိုနည္းတူ တမလြန္ဘ၀ကို ယံုၾကည္ျပီး ကိုယ္က်င့္တရားကိုထိန္းဖို႕ မိမိ ေနာက္လိုက္ေနာက္ပါမ်ားကို အျမဲတိုက္တြန္းေျပာၾကားခဲ့ပါတယ္။ ေကာင္းမွဳကို မိမိအသိဥာဏ္ ဆင္ျခင္တံုတရားျဖင့္ ဆံုးျဖတ္လက္ခံရန္ျဖစ္ျပီး “အသိသီလ Intellectual Virtue ” ႏွင့္ အက်င့္သီလ Moral Virtue” ဟု ႏွစ္မ်ိဴးခြဲျခားျပသခဲ့ပါတယ္။
ေခါမ (ဂရိ) ႏွင့္ ေရာမ အင္ပါယာၾကီးမ်ား က်ဆံုးျပီးေနာက္တြင္ ခရစ္ယာန္ဘုရားေက်ာင္းေတာ္၀ါဒ ထြန္းကားလာျပီး ဘုရားေက်ာင္းေတာ္ၾသဇာ အလြန္ၾကီးခဲ့သည္။ စိန္႕ေသာမတ္စ္အကိြဳင္းနပ္စ္ St. Thomas Aquinus (AD 1215- 1274) သည္ အရာရာ ဘုရားသခင္ရဲ့အလိုအတိုင္းျဖစ္ေပၚလာေၾကာင္း ဖြဲ႕ဖြဲ႕ႏြဲ႕ႏြဲ႕ ေျပာဆိုိႏိုင္ခဲ့သည့္ ပညာရွင္တဦးျဖစ္ပါတယ္။ ထိုအယူအဆအရ လူသားတို႕.ရဲ့အခန္းကဏၼဟာ အစြမ္းအစမဲ့သကဲ့သို႕ ျဖစ္ေနျပီး ထာ၀ရဘုရားလက္ေအာက္ခံအသြင္ျဖင့္သာ ရိွေနခဲ့ပါသည္။ ေအဒီ ၁၃၀၀မွ ၁၄၀၀ခန္႕သို႕ ေရာက္ရိွလာေသာအခါ ဘုရားေက်ာင္းေတာ္၀ါဒ ေမွးမွိန္လာခဲ့သည္။ သိပၼံပညာ တစတစ ထြန္းကားလာသျဖင့္ သမိုင္းတြင္ အေတြးအျမင္မ်ား ေပၚေပါက္လာတဲ့အတြက္ Age of Renaissance လို႕ သတ္မွတ္ျခင္းခံရပါတယ္။ အထင္ရွားဆံုး သိပၽၼံႏွင့္ ရူပေဗဒ ပညာရွင္မ်ားကေတာ့ ကိုးပါးနီးကပ္စ္၊(1473- 1743)ဂါလီလီယို(1564-1642)၊ အိုင္ဆက္ နယူတန္ (1642-1727 ) စသည္တို႕ ျဖစ္ပါတယ္။ Renaissance ရီေနးဆန္းေခတ္မွာ ထာ၀ရ ဖန္ဆင္းရွင္ နတ္ဘုရားရိွသည္ျဖစ္ေစ မရိွသည္ျဖစ္ေစ မိမိဘ၀အတြက္ မိမိဘာသာ ထိ္န္းေက်ာင္းအသက္ရွင္ ေနတတ္သြားဖို႕သာလိုတယ္လို႕ လူေတြ ေတြးေခၚလာၾကပါတယ္။
ဆင္ျခင္ျခင္းနဲ႕ အရာရာကိုရွဳျမင္တာဟာ ဂ်ာမန္ဒႆနပညာရွင္ ေဟဂယ္ ( 1770-1831) လက္ထက္မွာ အထြတ္အထိပ္သို႕ ေရာက္ခဲ့လို႕ ၁၉ရာစုကာလကို “ဆင္ျခင္ျခင္းၾကီးစိုးေသာေခတ္” 'The Age of Reason' လို႕ သတ္မွတ္ၾကပါတယ္။
(ဆက္ရန္)
ေနာက္ပိုင္းဆက္ေရးတဲ့ ကားလ္မာ့ခ္စ္ နဲ႕ ဘုရားရွင္ရဲ့ ဓမၼစၾကာေဒသနာတို႕ကိုေတာ့ ဆက္ျပီးေဖၚျပႏိုင္ျခင္း ရိွခ်င္မွရိွေတာ့မွာပါ။ ရီဗ်ဴးျပန္ေရးဖို႕ေတာင္ အခ်ိန္ေပးႏိုင္မွဳနဲ႕ ဥာဏ္မီႏိုင္စြမ္း ရိွမရိွဆိုတာ သံသယျဖစ္မိပါတယ္။ ဆက္ေရးျဖစ္ေအာင္ၾကိဳးစားပါမယ္။ မေရးျဖစ္ေတာ့ရင္လဲ ခြင့္လႊတ္ၾကပါေတာ့လို႕ .....
